Категория: Роща «Баума»

Тарихы

Тоғай туралы алғашқы ескермелер 1854 жылы, мемлекеттік қазына тоғайы – мемлекеттік тәлімбақ көшетінен қала ішінде орналасқан тұрғындар тегін көшеталады алды, ал орман танушы ғалымдар көшет отырғызу жөнінде тегін нұқаулықтар берді. Тоғай – қала тұрғызу мақсатында құрылған деген ақпараттар да кездеседі, қарағашпен теректер тез өсетіндіктен құрылыс жабдықтары ретінде қолдануы мүмкін. Агроном-орман танушы, ғылым кандидаты, Эдуард Оттович Баум Верный қаласына 1868 жылы келді. 1877 ж. Э.О. Баум тоғайда өсіру және отырғызу жұмыстарын басқарды. Ол уқытта Верненская деп аталатын және қайғылы жағдайда болатын. Э.О.Баум оған жаңа өмір сыйлады. Онның басшылығымен төменгі тоған және арық жолдары салынды. Э.О.Баум жетекшілігімен әр ширекке сайын белгілі бір ағаштардың тұқымдары қондырылды. Э.О.Баумның тоғайдағы жұмыстары табысты аяқталғаннан бастап, қала сыртындағы керкмет паркке «Баум тоғайы» деген атау берді.

Тоғайдағы отырғызу жұмыстарын үлекн және кіші Алматы станцияларының казактары,  Жетісу өңірінің губернаторы генерал Колпаковский жеке қадағалауымен жүргізді деген деректер бар. Сонымен қатар губернатор ағаш отырғызғандарға сыйақы берді. Белгілі Э.О.Бауммен бірге Колпаковский айналма жолдарға отырғызуды өздері жузеге асырды.

Қала тұрғындары үшін жаяу және атпен серуендеу демалыс орнын жасады. Э.О.Баумның ең басты міндеті селекциялық жұмыс болды. Ол жасыл құрылыстың бас ұйымдастырушысы болып, Ресейден жалпақ жапырақтының 44 түрін, қылқан жапырақтың 17 түрін және  бұтаның 52 түрін әкеліп отырғызды. Алғаш қаланы жасыл желекке ораған Э.О.Баум.

Заңды мәртебесі

Алматы қаласы әкімшілігінің 2017 жылғы 20- желтоқсандағы №4/550 қаулысына сәйкес «Алматы қаласы коммуналдық меншігіндегі»  РММ » Іле-Алатау МҰТП» коммунналдық меншікке Алматы қаласы табиғи паркіне «Баум Тоғайы» деп шешім қабылданды.

Республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тізбесін бекіту туралы ҚР Үкіметінің 2017 жылғы 26-қыркүйектегі №593 қаулысымен бекітілген ҚР «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар» туралы заңының 14-бабы 2-тармағының 7-тармақшасына және республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тізбесін бекіту туралы 37-тармағына сәйкес «Баум Тоғайы» мемлекеттік табиғат ескерткіші болып бекітілді.

ҚР МТЕ-нің Орман кодесне сәйкес «Баум Тоғайы» мемлекеттік орман қорының ерекше қорғалатын орман аумағына жатады. (44бап)

ҚР Үкіметінің 2006жылғы 28- қыркүйек №932 қаулысымен бекітілген Өсімдік әлемінің бірегей жеке нысаны ретінде, ерекше ғылыми және тарихи –мәдени маңызы бар мемлекеттік республикалық табиғи қорық қоры нысанының тізбесіне кіреді.

Аумақтың сипаттамасы

Мемлекеттік табиғат ескерткіші «Баум Тоғайы» Алматы қаласы, Туркісіб ауданы Сейфуллин мен Суюнбая көшелерінің арасында биіктігі 750м, теңіз деңгейінен орналасқан. Көлемі 139,5086га. құрайды. Аймақ Алматы қаласының барлық аудандарына қол жетімді.

Тоғай солтүстіктен оңтүстікке қарай 3,5км, ені 0,4-0,8км созылып жатыр. Оның шекаралары шығыстан теміржол веткасымен, оңтүстік және солтүстіктен тұрғын уй құрылысымен, батыстан өзенмен шектеседі. Баум Тоғайы Алматы қаласының ең жасыл бөлікті аймағын қамтиды, сонымен қатар қала үшін маңызы зор. Алматы соның ішінде бірегей және бағалы экологиялық мәдени , эстетикалық тұрғыдан алғанда орман үшін қызмет етеді , үлкен қала оны сақтап қорғайды.

Өсімдіктер әлемі

Ағаш және бұта өсімдігі. Баум тоғайын қалпына келтіру және сақтау жобасының шеңберінде жүргізілген тауарлық-материалдық құндылықтардың нәтижелері бойынша зерттеу аймағында ағаштардың 49 түрі тіркелді, олардың 7-і қылқан жапырақты және 42-і жапырақты.

Жапырақтылар арасында 8 жұмсақ жапырақты, 16 – қатты жапырақты, 18 жемісті және сәндік түрлері бар. Ағаш-бұта қабат түрлерінің жалпы құрамында ағаштың тек 11 түрі және ерекше табиғи аймақ пен биік белдемде бұталардың 4 түрі бар. Қалған 38 ағаш және 11 бұта Солтүстік Тянь-Шань тау бөктеріне тән емес инорионды өсімдіктер болып табылады.

Шөпті өсімдіктер. Жоғары шөпті өсімдіктердің түрлерінің саны шамамен 118 түр. Сондай-ақ, тоғайға 1 түрі фермен (спор), ал төменгі өсімдіктерден - 7 түрлі саңырауқұлақтар және бірнеше мүк түрлері келесі кезең жұмыстарында  анықталады. Флористикалық және фитоценотикалық әртүрлілік су тасқынының экожүйелерінде байқалады. Негізгі территорияларда өсімдіктердің құрамы аз, ал арамшөптер кең таралған.

Жануарлар әлемі

Баум тоғайында омыртқалы жануарлардың 223 түрі тіркелген.

Сүтқоректілердің 9 түрі (құлақты кірпі, кіші ақтісті жертесер, ергежейлі ірі жарқанат, сұр ымыртгүл, кәдімгі ақтиін, орман қарақасы, орман және уй тышқаны, сұр егеуқұйрық).

• Қосмекенділердің 3 түрі (көл бақасы, сібір бақасы, жасыл бұйра).

• Бауырымен жоргалаушылардың 3 түрі (алай жалаңкөзі, су сарыбас жыланы, кәдімгі сарыбас жылан). Ортаазиялық тасбақалар, дала сұр жыланы және кәдімгі қалқанқұлақ жыланы мекендеуі мумкін.

• Құстардың 36 түрі (сарыбауыр шымшық,ақ шымшық,қара сайрауық,мысыр түркептері, жетісу қырғауылы және т.б ).

Тартымдылығы

Мемлекеттік табиғи ескерткіш «Баум Тоғайы» туризмді дамытуға әлеуеті жақсы дамыған. Мұнда туристік бағытты дамытуда келесі қызметтер:

- Ғылыми және танымдық туризм . Жасыл желектер мен тоғайлардың дамуы мен пайда болуының өзіндік тарихы бар . Сонымен қатар тоғайда жануарлар мен құстар көптеп мекен етеді. Табиғат  әуесқойлары үшін биологиялық әртүрлікті зерттеу қкмтамасыз етілген.

- Өлкентану туризмі. Бай және қызықты Жетісу тарихы Алматы қаласы орталығында орналасқан, атап айтқанда тоғай аумағында 57 квартл да тас азаматтар туралы естеліктер және епископе Пимене православных орындары бар Оның аумағында бірқатар әлеуметтік және мәдени іс-шаралар ұсынады. Сондай-ақ география және қоғамтану, өлкетанушылар, тарих оқытушыларының кең мүмкіндіктері бар.

- Велосипедпен серуендеу. Территорияда жақсы көніл көтеруге болады, сонымен қатар аллея мен тропинка жолдары әр түрлі бағытта орналасқан . Мында түрлі жарыстар мен спортпен айналысуға мүмкіндік жеткілікті .

- Аипен серуендеу. Кең және ыңғайлы аллеялар ат спорты ойындарын өткізу шегінде тоғайда мүмкіндік бар. Ол жерде көптеген жануарлар мен тоғай құстарын кездестіресін .

- Ең көп тараған тоғайда жаяу серуендеу болып табылады. Аумағында дубовая, липовая, рябиновая аллеялары орналасқан.  Тоғайда серуендей отырып түрлі құстарды көресін және жаныңа рахат сыйлдайды. Сонымен қатар мұнда қырғауыл кездестіруге болады.

- Танымал тоғайда спортпен айналысу кем емес. Орамдарында 3,22 және 43 спорт алаңдары орналасқан. Мұнда жиі футбол ойындары мен снарядтық спорт және жаяу жүріс пен жүгіру сайстары болып тұрады. Сонымен қатар  қыс айларында шанамен сырғану, эстафеталар  түрлі спорттық ойындар атап өтіледі.